تغذیه بیماران نارسایی کلیه (غذاهای مفید و مضر برای کلیه ها)
شما زمانی که مبتلا به بیماری نارسایی کلیه (CKD) هستید، نیاز به برنامه‌ی غذایی سازگار با کلیه دارید. دقت در آنچه که می‌خورید و می‌نوشید به سالم‌تر ماندتان کمک می‌کند. اطلاعات بیان شده در اینجا باید به عنوان یک راهنمای اولیه مورد استفاده قرار گیرد. هر شخصی با دیگری متفاوت است و نیازهای تغذیه‌ای متفاوتی دارد. برای یافتن یک برنامه‌ی غذایی متناسب با وضعیت خود با یک متخصص تغذیه (فردی که در رژیم غذایی و تغذیه‌ی افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی تخصص دارد) مشورت کنید.
فهرست مطالب
چرا برنامه‌ی غذایی اهمیت دارد ؟
چیزی که می‌خورید و می‌آشامید بر روی سلامتی تاثیر می‌گذارد. حفظ تناسب قد و وزن سالم و رژیم غذایی متعادل که نمک و چربی کمی دارد می‌تواند به کنترل فشار خون به شما کمک کند. اگر دیابت دارید، می‌توانید با انتخاب دقیق آنچه که می‌خورید و می‌آشامید، قند خونتان را کنترل کنید. کنترل فشار خون بالا و دیابت ممکن است به جلوگیری از بدتر شدن بیماری‌های کلیوی کمک کند. یک رژیم غذایی سازگار با کلیه نیز ممکن است از کلیه‌ها در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت کند. این رژیم مصرف برخی غذاها را محدود می‌کند تا از تجمع مواد معدنی موجود در آن غذاها در بدن جلوگیری شود.
تفاوت رژیم غذایی سازگار با کلیه چه می‌باشد؟
میزان سخت بودن برنامه‌ی غذایی بستگی به مرحله‌ی بیماری کلیوی دارد. در مراحل اولیه‌ی بیماری ممکن است محدودیتی کمی برای خوردن و آشامیدن داشته باشید و یا هیچگونه محدودیتی نداشته باشید. وقتی نارسایی کلیوی بدتر می‌شود، ممکن است پزشک توصیه کند که مصرف موارد زیر را محدود کنید.
- پتاسیم
- فسفر
- مایعات
پتاسیم
پتاسیم ماده‌ای معدنی است که تقریبا در همه‌ی غذاها یافت می‌شود. بدن شما جهت فعالیت عضلات نیاز به مقداری پتاسیم دارد، اما پتاسیم زیاد می‌تواند خطرناک باشد. هنگامی که کلیه‌های به درستی کار نمی‌کنند، ممکن است میزان پتاسیم بدنتان خیلی کم و یا خیلی زیاد باشد. داشتن پتاسیم خیلی زیاد و یا خیلی کم می‌تواند منجر به گرفتگی عضلات، مشکلات تپش قلب و ضعف عضلانی شود.
فسفر
فسفر در کنار کلسیم و ویتامین D برای سالم نگه داشتن استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان عمل می‌کند. کلیه‌های سالم مقدار مناسبی از فسفر را در بدن نگهداری می‌کنند. وقتی کلیه‌ها درست عمل نکنند، فسفر می‌تواند در خون تجمع پیدا کند. فسفر زیاد در خون می‌تواند منجر به تضعیف و شکنندگی استخوان‌ها شود. اگر نیاز به محدود کردن فسفر بدنتان دارید، با متخصص تغذیه مشورت کنید.
مایعات
برای زنده ماندن نیاز به آب دارید، اما وقتی نارسایی کلیوی داشته باشید، ممکن است زیاد احتیاج به آب نداشته باشید. علت آن این است که کلیه‌های آسیب دیده آنگونه که باید نمی‌توانند از شر مایعات اضافه خلاص شوند. وجود مایعات بیش از حد در بدن می‌تواند خطرناک باشد. می‌تواند منجر به فشار خون بالا،تورم و نارسایی قلبی شود. مایعات اضافی در اطراف شش‌ها نیز تجمع کرده و نفس کشیدن را مشکل می‌کنند.
اصول رژیم غذایی سالم برای بیماران کلیوی
برای همه‌ی برنامه‌های غذایی از جمله رژیم غذایی سازگار با کلیه، باید دقت کنید که چه مقدار از هر نوع مواد مغذی را مصرف می‌کنید. از جمله:
- کالری
- پروتئین
- چربی
- کربوهیدرات
برای اطمینان از دریافت مقدار مناسب این مواد مغذی، باید به حد و اندازه‌ی مناسبی بخورید و بنوشید. تمامی اطلاعاتی که در رابطه با میزان دریافت مواد غذایی نیاز دارید را می‌توانید از طریق مشاوره با متخصص تغذیه به دست آورید.
کالری
بدن شما انرژی خود را از طریق کالری دریافتی از آنچه که می‌خورید و می‌نوشید دریافت می‌کند. کالری از پروتئین و کربوهیدرات و چربی موجود در رژیم غذایی به دست می‌آید. میزان نیاز شما به کالری بستگی به سن، جنسیت، سایز بدن و میزان فعالیت دارد.
ممکن است نیاز باشد که میزان کالری مصرفی را بر اساس اهداف وزنی خود تنظیم کنید. برخی افراد نیاز به محدود کردن کالری دریافتی خود را دارند. برخی دیگر ممکن است نیاز به کالری بیشتری داشته باشند. متخصص تغذیه می‌تواند به تعیین اینکه روزانه چه میزان کالری باید دریافت کنید، به شما کمک کند. با کمک یک متخخصص تغذیه می‌توان یک برنامه‌ی غذایی تهیه کرد که به شما در دریافت مقدار مناسب کالری می‌کند.
پروتئین
پروتئین‌ها یکی از اجزای سازنده‌ی بدن شما هستند. بدن شما برای رشد، بهبودی و سالم ماندن به پروتئین نیاز دارد. کمبود پروتئین می‌تواند منجر به ضعف و سستی ناخن‌ها و شادابی پوست شود. اما پروتئین بیش از حد هم ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد. برای سالم ماندن و داشتن حس خوب، باید مقدار مصرفی پروتئین خود را تنظیم کنید.
یک رژیم غذایی با میزان پروتئین بالا ممکن است منجز به سخت شدن فعالیت کلیه‌ها و ایجاد آسیب‌های بیشتر شود. با متخصص تغذیه راجع به میزان پروتئین مورد نیاز و بهترین منابع تامین پروتئین مشورت کنید. به خاطر داشته باشید که صرفا به این دلیل که یک غذا از میزان کمی پروتئین برخوردار است مصرف مقدار زیاد آن توجیه‌پذیر نیست.
کربوهیدرات
برخی از کربوهیدرات‌ها غنی از پتاسیم و فسفر هستند، که ممکن است بسته به مرحله‌ی بیماری کلیوی نیاز به محدود کردن آنها باشد. همچنین در صورتی که مبتلا به دیابت هستید باید در مصرف کربوهیدرات محتاط باشید. متخصص تغذیه می‌تواند به شما در آشنایی بهتر درباره‌ی کربوهیدرات موجود در برنامه‌ی غذایی و چگونگی تاثیر آن بر قند خون کمک کند.
چربی
برای سالم ماندن نیاز به مقداری چربی در برنامه‌ی غذایی خود دارید. چربی به شما انرژی داده و به شما در استفاده از ویتامینهای موجود در غذا کمک می‌کند. اما چربی خیلی زیاد می‌تواند منجر به اضافه وزن و بیماری‌های قلبی شود. مصرف چربی در برنامه غذایی خود را محدود کنید و تا جایی که می‌توانید از چربی‌های سالم استفاده کنید.
چربی غیر اشباع می‌تواند به کاهش کلسترول کمک کند. اگر می‌خواهید چاق شوید، بیشتر از چربی غیر اشباع استفاده کنید. اگر می‌خواهید وزن خود را کاهش دهید، مصرف چربی غیر اشباع را در برنامه‌ی غذایی خود محدود کنید. مثل همیشه، اعتدال بهترین راه است. مصرف بیش از حد چربی خوب نیز می‌تواند منجر به بروز مشکلاتی شود.
جدا کردن چربی از گوشت و برداشتن پوست مرغ و بوقلمون هم می‌تواند به کاهش چربی غیر اشباع کمک کند. همچنین باید از مصرف چربی ترانس نیز خودداری کنید. این نوع چربی باعث افزایش کلسترول بد(LDL) و کاهش کلسترول خوب (HDL) می‌شود. زمانی که چنین وضعیتی رخ می‌دهد، شما بیشتر در معرض بیماری‌های قلبی قرار می‌گیرید که می‌تواند منجر به آسیب‌های کلیوی شود.
سدیم
سدیم (نمک) ماده‌ی معدنی است که در همه‌ی غذاها یافت می‌شود. سدیم بیش از حد موجب تشنگی می‌شود که می‌تواند منجر به ورم و افزایش فشار خون گردد. این امر می‌تواند بیشتر به کلیه‌ها آسیب زده و عملکرد قلب را سخت‌تر کند. یکی از بهترین کارهایی که برای سالم ماندن می‌توانید انجام دهید، محدود کردن میزان سدیم مصرفی است. برای مصرف جایگزین‌های نمک و غذاهای کم سدیم محتاط باشید. بسیاری از جایگزین‌های نمک، سرشار از پتاسیم هستند. پتاسیم بیش از حد ممکن است در صورتی که بیماری کلیوی داشته باشید خطرناک باشد. برای تعیین غذاهای با میزان کم سدیم و پتاسیم، با متخصص تغذیه‌ی خود مشورت کنید.
سهم هر ماده‌ی غذایی
انتخاب غذاهای سالم شروع خیلی خوبی است، اما خوردن بیش از حد هر چیزی حتی غذاهای سالم می‌تواند مشکل‌ساز باشد. بخش دیگری از یک رژیم غذایی سالم، کنترل سهم و میزان مصرف مواد غذایی است.
جهت کنترل سهم مواد غذایی:
- برچسب‌های روی مواد غذایی را کنترل کنید تا میزان هر یک از مواد مغذی موجود در آن را بفهمید. برای دریافت لیست ارزش غذایی غذاهای تازه و نکاتی درباره‌ی چگونگی اندازه‌گیری سهم درست مواد غذایی دریافتی با متخصص تغذیه خود مشورت کنید.
- آهسته غذا بخورید، و زمانی که احساس سیری کردید خوردن را متوقف کنید.
- هنگامی که مشغول انجام کار دیگری مانند تماشای تلویزیون یا رانندگی هستید از خوردن پرهیز کنید.
- مستقیم از داخل بسته‌ای که غذا در آن وجود دارد شروع به خوردن نکنید. بخشی از آن را که می‌خواهید مصرف کنید خارج کنید و بسته‌ی آن را دور کنید.
کنترل صحیح مواد غذایی مصرفی بخش مهمی از هر برنامه‌ی غذایی است. رعایت آن در یک برنامه غذایی سازگار با کلیه حتی مهم‌تر است، زیرا ممکن است نیاز به محدود کردن بخشی از آنچه که می‌خورید و می‌نوشید، داشته باشید.
ویتامین‌ها
پیروی از یک برنامه‌ی غذایی سازگار با کلیه ممکن است دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیازتان را مشکل کند. برای کمک به دریافت مقادیر مناسب ویتامین‌ها و مواد معدنی، ممکن است متخصص تغذیه یک مکمل غذایی خاص را که برای بیماران مبتلا به نارسایی کلیه تهیه شده است به شما پیشنهاد کند.
