چاقی کودکان یک وضعیت پزشکی جدی است که اثراتی روی کودکان و بزرگسالان دارد. این وضعیت بسیار مشکل زا است زیرا اضافه وزن در کودکان شروع بیماری هایی است که تصور میشد مختص به بزرگسالان است – دیابت، فشار خون بالا و کلسترول بالا. همچنین چاقی کودکان میتواند سبب کمبود اعتماد به نفس و افسردگی شود.
یکی از بهترین روش های جلوگیری و کاهش چاقی کودکان تغیر عادات غذایی و فعالیت کل خانواده است. درمان و جلوگیری از چاقی کودکان به حفظ سلامت کودکتان در حال و آینده کمک میکند.
چاقی کودکان در بسیاری از کشورهای پیشرفته همه گیر شده است. اضافه وزن و چاقی در کودکی اثر بسزایی بر سلامت جسمی و روانی دارد. احتمال اینکه کودکان دارای اضافه وزن در بزرگسالی هم چاق بمانند زیاد است. همچنین آن‌ها مستعد دچار شدن به بیماری های غیر واگیر دار مثل دیابت و بیماری های قلبی عروقی نیز هستند.
برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد چاقی در کودکان و رزرو وقت مشاوره با دکتر محمد حسن ابوالحسنی پزشک و متخصص تغذیه و رژیم درمانی با شماره های 02122779006 و 02122581002 تماس حاصل فرمایید.
در مقاله علل چاقی کوکان چی میخوانید؟
جدول محتوا
دلایل
اشکالات سبک زندگی – فعالیت کم و دریافت کالری زیاد از غذاها و نوشیدنی ها – از دلایل اصلی چاقی کودکان می‌باشد. با این وجود، عوامل ژنتیکی و هورمنی نقش بسزایی دارند.
رژیم
مصرف مداوم غذاهای پرکالری، مانند فست فودها و سرخ کردنی ها، میتواند باعث اضافه وزن در فرزندتان شود. ابنبات ها و دسرها نیز سبب چاقی میشوند، نوشیدنی های شیرین، مثل آبمیوه ها و انرژی زاها، از عوامل اصلی چاقی در بسیاری از مردم هستند.
بی تجربگی
کودکانی که ورزش نمیکنند مستعد افزایش وزن هستند زیرا کالری دریافتی خود را نمیسوزانند. بیش از اندازه وقت گذراندن با فعالیت های کم تحرک، مانند تماشای تلویزیون و بازی های ویدئویی، نیز منتهی به اضافه وزن میشود. برنامه های تلویزیونی اکثراً غذاهای ناسالم را تبلیغ میکنند.
عوامل خانوادگی
اگر کودکتان در خانواده ای بزرگ شده که اعضای آن دارای اضافه وزن هستند، احتمال اینکه او نیز وزن اضافه کند بسیار است. این مورد در محیطی که غذاهای پرکالری در دسترس‌اند و فعالیت فیزیکی کمتر است به شدت صدق میکند.
عوامل روانی
استرس شخص، والدین و یا اعضای خانواده میتواند ریسک چاقی کودکان را افزایش دهد. بعضی کودکان در غذا خوردن زیاده روی میکنند تا با مشکلات و احساسات، مانند استرس و بی حوصلگی مبارزه کنند. این رفتار در والدین آن‌ها نیز ممکن است مشاهده شود.
عوامل اجتماعی-اقتصادی
مردم در بعضی جوامع دسترسی محدودی به منابع غذایی و سوپرمارکت ها دارند. در نتیجه، آن‌ها غذاهایی خریداری میکنند که در کوتاه مدت فاسد نشوند، از جمله گوشت یخ زده، بیسکوییت ها و شیرینی ها. همچنین مردمی که در محله های کم درآمد زندگی میکنند ممکن است دسترسی کمتری به مکانی برای ورزش کردن داشته باشند.
داروهای خاص
تجویز بعضی داروها میتواند خطر ابتلا به اضافه وزن را افزایش دهد. این داروها شامل پردنیزون، لیتیم، امی تریپتیلین، پاروکستین (پاکسیل)، گاباپنتین (نورونتین، گرالیز، هوریزان) و پروپرانول (ایندرال، همانژول).
عوارض
چاقی کودکان معمولاً اثر منفی برروی سلامت جسمی، اجتماعی و روحی کودک دارد.
عوارض جسمی
عوارض فیزیکی چاقی در کودکان شامل:
دیابت نوع ۲: این بیماری مزمن نحوه استفاده قند (گلوکز) در بدن کودک را تحت تأثیر قرار میدهد. چاقی و کم تحرکی خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش میدهد.
کلسترول و فشار خون بالا: رژیم غذایی نامناسب میتواند فرزندتان را به یک یا هر دو این بیماری ها دچار کند. این عوامل به روند ایجاد رسوب درون رگ ها که سبب گرفتگی عروق میشود و احتمال حمله قلبی و سکته در آینده را بالا میبرد، کمک میکنند.
درد مفاصل. اضافه وزن باعث ایجاد فشار بیشتر بر روی زانوها و لگن میشود. چاقی کودکان میتواند سبب احساس درد و یا گاهاً اسیب به لگن، زانوها و کمر شود.
مشکلات تنفسی. آسم در کودکان داری اضافه وزن بیشتر است. همچنین احتمال خفگی در خواب، بیماری خطرناکی که در آن تنفس کودک هنگام خواب مرتب متوقف و از سر گرفته میشود، بیشتر است.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD). این اختلال که معمولاً بدون علائم است، باعث ایجاد رسوبات چربی درون کبد میشود. NAFLD ممکن است منجر به زخم و اسیب جدی به کبد شود.
عوارض روحی و اجتماعی
کودکان دارای اضافه وزن معمولاً تمسخر و زورگویی از طرف همسالان خود را تجربه میکنند. این ممکن است منتهی به کمبود اعتماد به نفس و افزایش ریسک ابتلا به افسردگی و اضطراب شود.
تشخیص
نمودار BMI
به‌عنوان بخشی از بچه داری، BMI کودکتان باید مرتباً توسط پزشک چک شود و وضعیت او روی جدول BMI مشخص شود. BMI به شما کمک میکند تا متوجه شوید آیا کودکتان با توجه به سن و قد خود اضافه وزن دارد یا خیر.
با استفاده از نمودار رشد، پزشک برحسب درصد وضعیت فرزندتان را در مقایسه با سایر کودکان هم‌جنس و همسن خود مشخص میکند. برای مثال اگر کودکتان در رتبه ۸۰ ام قرار دارد به این معنی است که BMI او از ۸۰ درصد کودکان همسن خود بیشتر است.
نقاط محدودیت نمودار رشد، تهیه شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، به شما در تشخیص و دسته بندی شدت اضافه وزن کودکتان یاری میدهد:
- BMI بین ۸۵ و ۹۴ – اضافه وزن
- BMI نودوپنج به بالا – چاقی
- BMI نودونه به بالا – چاقی شدید
به این علت که BMI عواملی مانند بدن عضلانی، استخوان بندی درشت و یا تنوع الگو رشد میان کودکان را در نظر نمیگیرد، پزشک می بایست این موارد را در روند رشد کودک در نظر بگیرد. این به شما کمک میکند تا متوجه شوید آیا وزن کودکتان نیازمند بررسی و توجه است یا خیر
موارد مهم دیگر
- سابقه خانوادگی درباره چاقی و مشکلات سلامتی مرتبط با وزن، مانند دیابت
- عادات غذایی کودک
- سطح فعالیت کودک
- سایر مشکلات و بیماری های کودک
- سابقه روانی که شامل افسردگی، اختلالات خواب، ناراحتی، همچنین احساس تنهایی کودک و مورد زورگویی سایرین قرار گرفتن میشود.
آزمایش خون
پزشک ممکن است آزمایش خون برای کودک تجویز کند که شامل:
- تست کلسترول
- تست قند خون
- سایز آزمایش های خون برای بررسی عدم تعادل هورمون ها و یا موارد مرتبط به چاقی
بعضی از این آزمایش ها نیازمند ناشتا بودن کودک است بنابراین درباره ناشتا بودن و مدت زمان آن پرس و جو کنید.
چه زمانی با پزشک ملاقات کنیم
اگر درمورد وزن اضافه کردن فرزندتان نگرانید با پزشک او مشورت کنید. پزشک سوابق رشد کودکتان، نسبت قد و وزن خانواده و وضعیت کوکتان در نمودار رشد را مورد بررسی قرار میدهد و این به تشخیص اضافه وزن ناسالم کودک کمک بسیاری میکند.
درمان
تحقیقات نشان میدهد کودکانی که وزن متناسبی دارند تمایل بیشتری به حفظ وزن و سلامتی، توانایی یادگیری و اعتماد به نفس بیشتری هستند. همچنین احتمال اینکه آن‌ها دچار کمبود عزت نفس و مورد تمسخر قرار گرفتن در مدرسه شوند کمتر است.
درمان چاقی کودکان در خانه
به‌عنوان والد، کارهای زیادی هستند که برای کمک به سلامت وزن فرزندتان میتوانید انجام دهید. تشویق آن‌ها به فعالیت بیشتر و میل کردن غذاهای سالم حائز اهمیت بسیار است. کودکان دارای اضافه وزن معمولاً از وضعیت خودآگاه هستند و باید حس کنند که از او در کنترل وزنش پشتیبانی میشود.
اجازه دهید بداند که شما او را با هر وزنی که داشته باشد دوست دارید و تمام چیزی که میخواهید سلامتی و شادی او است.
الگو خوبی باشید
یکی از بهترین روش ها برای تثبیت عادات خوب در کودک، الگو خوب بودن است. کودکان از الگو ها می‌آموزند. یکی از قوی ترین راه ها برای تشویق کودک به فعال بودن و غذای سالم خوردن این است که خود نیز همین گونه انجام دهید. تبدیل به الگوی مناسبی برای کودک با پیاده روی و دوچرخه سواری به جای تماشای تلویزیون و جستجو در اینترنت شوید. بازی در پارک و شنا کردن با فرزندتان به آن‌ها میفهماند که فعال بودن خوب است. برای ایجاد هر گونه تغیر در رژیم غذایی و سبک زندگی کودک، بهتر است تغیر کوچک باشد و تمامی اعضای خانواده را درگیر کند.
فعال باشید
کودکان دارای اضافه وزن زیاد نباید بیشتر از کودکان لاغرتر ورزش کنند. وزن اضافه بدنشان به این معنی است که آن‌ها به صورت طبیعی کالری بیشتری میسوزانند. تمام کودکان نیازمند تقریباً ۶۰ دقیقه فعالیت فیزیکی در روز برای سلامت هستند اما این ۶۰ دقیقه لازم نیست که بصورت یک جا باشد. چندین بار در طول روز هر دفعه ۱۰ دقیقه یا حتی ۵ دقیقه میتواند به اندازه یک ساعت فعالیت بی وقفه کارساز باشد.
برای کودکان کوچکتر این فعالیت میتواند به شکل بازی باشد مانند توپ بازی، بازی های دنبال کردنی مثل گرگم به هوا، اسکوتر سواری، تاب بازی و الاکلنگ. برای کودکان بزرگتر میتواند شامل دوچرخه سواری، اسکیت بازی، پیاده روی تا مدرسه، طناب بازی، شنا، رقص و هنرهای رزمی باشد. اگر کودکتان به فعال بودن عادت ندارد، آن‌ها را به فعالیت هایی که بلد هستند تشویق کرده و تا ۶۰ دقیقه در روز ادامه دهید. زمانی که اجازه میدهید کودکان خود نوع فعالیتی که راحت ترند انتخاب کنند؛ احتمال اینکه به سطح جدید فعالیت روزانه شان عادت کنند بیشتر است.
وعده عذایی متناسب کودک
سعی کنید از خوراندن وعده های غذایی حجیم به فرزندتان جلوگیری کنید. یک روش خوب این است که به کودکتان با حجم کمتری غذا دهید و اجازه دهید تا اگر بازهم گرسنه بودند، غذای بیشتری درخواست کنند. از دادن غذا با حجم زیاد که برای بزرگسالان مناسب است، به کودکان کوچکتر خودداری کنید زیرا این باعث میشود که آن‌ها به غذای زیاد عادت کنند. کالری یکای اندازه گیری میزان انرژی درون غذا است. دانستن مقدار کالری مصرفی فرزندتان در طی روز و متعادل کردن آن با سطح فعالیتشان، به آن‌ها در رسیدن و حفظ وزن مناسب یاری میدهد.
غذای سالم بخورید
کودکان، درست مانند بزرگسالان، می بایست در طول روز پنج عدد یا بیشتر میوه و سبزیجات مصرف کنند. میوه ها و سبزیجات منابع غنی فیبر، ویتامین و مواد معدنی هستند. خوردن پنج عدد میوه در روز چندان سخت نیست. و این پنج عدد میتواند شامل میوه و سبزیجات تازه، کنسروی، یخ زده، خشک شده شود. آبمیوه‌ها و اسموتی ها و حبوبات مانند لوبیا هم حساب هستند؛ اما بدانید که آبمیوه‌هایی که کاملاً از میوه تهیه شده اند و بدون شکر هستند، سبزیجات و اسموتی ها تنها به عنوان یک بخش از پنج بخش روزانه در نظر گرفته میشود. برای مثال اگر گودکتان دو لیوان آبمیوه و اسموتی در روز بخورد، باز هم به عنوان یک بخش در نظر گرفته میشود. مجموع مقدار آبمیوه، آب سبزیجات و اسموتی مصرفی آن‌ها در یک روز نباید از 150 میلی لیتر فراتر رود که اندازه یک لیوان کوچک است.
ساعت خوابتان را تنظیم کرده و زمان استفاده از تلفن همراه و تلویزیون را کاهش دهید
به کودکتان کمک کنید تا از نشستن و دراز کشیدن خودداری کند، چرا که احتمال وزن اضافه کردنشان را بالاتر میبرد. زمان فعالیت های ساکن و کم تحرک کودک مانند تماشای تلویزیون، بازی های ویدیویی و دستگاه‌های الکترونیکی را محدود کنید. در واقع برنامه و زمان مشخصی در مورد این فعالیت ها وجود ندارد اما متخصصان معتقدند کودکان نباید بیش از دو ساعت در روز تلویزیون تماشا کنند. شبها تمامی دستگاه‌های هوشمند را از آن‌ها دور کنید. همچنین خواب خوب به لاغری کودکان کمک میکند. ثابت شده احتمال اضافه وزن در کودکانی که به اندازه کافی نمیخوابند، بیشتر است.
درمان تخصصی پزشکی برای چاقی کودکان
بهترین درمان تخصصی پزشکی برای چاقی کودکان رژیم است. رژیم غذایی برای کودک وعده های غذایی متعادل و مغذی فراهم میکند. سایر مواردی که به کاهش وزن کودک کمک میکنند شامل:
درمان دارویی
ممکن است برای بعضی کودکان یا بزرگسالان داروهایی، به‌عنوان قسمتی از برنامه کاهش وزن، تجویز شود.
جراحی کاهش وزن
جراحی کاهش وزن ممکن است برای بعضی بزرگسالان، با چاقی جدی که تغییرات سبک زندگی برای آن‌ها کارساز نیست، تجویز شود. با این وجود، مانند تمام جراحی ها، خطر عوارض طولانی مدت وجود دارد. درباره فواید و عوارض آن با پزشک مشورت کنید. پزشک کودکتان ممکن است در شرایطی که خطر اضافه وزن فرزندتان از خطر جراحی بیشتر باشد، این جراحی را توصیه کند. در خصوص جراحی کاهش وزن، با تیمی از متخصصین اطفال شامل متخصص چاقی، روانشناس و متخصص تغذیه ملاقات کنید.
جراحی کاهش وزن یک معجزه نیست. این جراحی هیچ تضمینی درباره از دست دادن وزن اضافه در بزرگسالان و حفظ آن در طولانی مدت ندارد و جراحی جایگزین رژیم غذایی سالم و فعالیت فیزیکی مداوم نیست.
آمادگی پیش از ملاقات با پزشک
متخصص اطفال احتمالاً از پیش چاقی کودکتان را تشخیص میدهد. اگر کودکتان از عوارض اضافه وزن کودکان رنج میبرد، ممکن است برای کنترل این عوارض نیاز به متخصصین دیگر نیز داشته باشید.
در ادامه اطلاعاتی درباره آمادگی پیش از ملاقات با پزشک وجود دارد.
شما چه کاری میتوانید انجام دهید
وقتی قرار ملاقات با پزشک تعیین میکنید، از او بپرسید که آیا نیاز است کودک از قبل کاری انجام دهد یا خیر، مانند ناشتا بودن قبل از آزمایش یا مدت زمان آن.
لیستی از موارد زیر تهیه کنید:
- در صورت وجود، علائم و زمان آغاز آن‌ها
- اطلاعات شخصی کلیدی شامل سابقه درمانی و چاقی خانوادگی
- تمام داروها، ویتامین ها و سایر مکمل هایی که فرزندتان مصرف میکند و دوز آن‌ها
- رژیم غذایی هفتگی و سطح فعالیت کودکتان
لیست سؤالاتی که باید از پزشک بپرسید
در صورت امکان یکی از اعضای خانواده یا دوستان را برای یاری در یادآوری اطلاعات ببرید.
سؤالات احتمالی از پزشک درباره چاقی کودکان:
- ممکن است کودکم به چه مشکلاتی دچار شود؟
- آیا داروهایی برای کنترل وزن و سایر عوارض چاقی فرزندم وجود دارد؟
- درمان چه مدت طول میکشد؟
- برای کمک به فرزندم در کاهش وزن چه کاری میتوانم انجام دهم؟
- آیا بروشوری که در این مورد اطلاعاتی داشته باشد، دارید؟ چه وبسایتی را پیشنهاد میکنید؟
چگونه از اضافه وزن و چاقی جلوگیری کنیم؟
راهکار اصلی برای حفظ وزن سالم در کودکان این است که تمام خانواده از این قوانین پیروی کنند. برنامه غذایی سالم و ورزش بصورت خانوادگی. هنگامی که برای خرید مواد غذایی میروید فرزندتان را همراه خود ببرید. به آن‌ها آموزش دهید چگونه انتخابهای غذایی سالم داشته باشند.
سعی کنید از این تله ها دوری کنید:
- کودکان را با شیرینی و غذا برای رفتار خوب یا بد تشویق و تنبیه نکنید. راه دیگری برای تغیر رفتارشان بیابید.
- سیاست خوردن غذا تا انتها را به کار نگیرید. حتی نوزدان هم زمانی که سیر میشوند، از سینه مادر یا شیشه شیر رو برمی‌گردانند. آن‌ها را به غذا خوردن مجبور نکنید در عوض تفکر غذا خوردن فقط هنگام گرسنگی را در آن‌ها تقویت کنید.
- از واژه هایی نظیر “غذای بد” استفاده نکنید و یا شیرینی ها و میان وعده های موردعلاقه شان را کاملاً ممنوع نکنید. کودکان ممکن است نافرمانی کرده و در خوردن غذاها و میان وعده های ممنوعه، خارج از خانه زیاده روی کنند. اکثر اوقات غذاهای سالم سرو کنید و هرازگاهی به آن‌ها اجازه دهید تا غذاهای مورد علاقه خود را میل کنند.
توصیه ها بر اساس سن
سایر پیشنهادات برای کودکان در تمامی سنین:
- از زمان تولد تا یک سالگی: بعلاوه فواید بسیار، شیر مادر ممکن است سبب جلوگیری از اضافه وزن ناسالم شود.
- ۱ تا ۵ سالگی: عادات خوب را زود آغاز کنید. ذائقه غذایی کودکتان را با غذاهای سالم متناسب کنید. توانایی طبیعی فرزندتان در فعالیت های فیزیکی به کار گرفته و آن‌ها را در یادگیری یک حرفه یاری نمایید.
- ۶ تا ۱۲ سالگی: کودکتان را به فعالیت های فیزیکی روزمره تشویق کنید؛ چه از طریق یک بازی تیمی برنامه ریزی شده و چه از طریق فوتبال بازی کردن ناگهانی در تعطیلات. کودک خود را در منزل به وسیله فعالیت های روزانه مانند بیرون بازی کردن یا پیاده روی خانوادگی فعال نگه دارید. به آن‌ها اجازه دهید تا در مراحل تهیه غذا، مانند بسته بندی نهار، دخالت کنند.
- ۱۳ تا ۱۸ سالگی: به نوجوانان آموزش دهید چگونه در خانه غذا و میان وعده های سالم تهیه کنند. آن‌ها را به سمت انتخاب غذای سالم خارج از محیط خانه و فعالیت جسمی روزانه تشویق کنید.
- تمامی سنین: زمان استفاده از تلفن همراه، تلویزیون، کامپیوتر و بازی های ویدیویی و.. کاهش داده و از غذا خوردن جلوی صفحه تلویزیون و مانند آن خودداری کنید. تعدادی غذای سالم سرو کنید و حتی‌الامکان وعده های غذایی را همراه با خانواده میل کنید و تشویقشان کنید تا هرروز صبحانه بخورند، حداقل ۵ عدد میوه و سبزیجات در روز مصرف کنید، همچنین مصرف نوشیدنی های شیرین شده به وسیله شکر را محدود کنید.
سوالات متداول
چاقی در کودکان می تواند علل مختلفی داشته باشد از قبیل داروی ، رژیم،عوامل خانوادگی،ژنتیکی، اجتماعی و اقتصادی و … داشته باشد.
سنجشی آماری برای مقایسه وزن و قد یک فرد است. در واقع میزان چاقی را اندازه‌گیری نمی‌کند بلکه ابزاری مناسب است تا سلامت وزن فرد با توجه به قدش تخمین زده شود
تشویق کودکان به فعالیت بیشتر و خوردن غذای سالم است و اینکه سعی کنید خودتان نیز الگوی درستی برای فرزندتان باشید.
