برآورد زمان مطالعه: 11 دقیقه
کم‌خونی به معنی تعداد کمتر سلول‌های قرمز خون در مقایسه با شرایط عادی است. این شرایط همچنین می‌تواند به معنی هموگلوبین کمتر از حالت عادی در هر یک از سلول‌های قرمز خون باشد. عوامل متعدد می‌توانند بر ابتلا به کم خونی یا فقر آهن تاثیر داشته باشند. در حقیقت مصرف نکردن مقدار کافی آهن در رژیم غذایی گاهی اوقات می‌تواند باعث کم‌خونی ناشی از فقر آهن شود. علاوه بر این برخی افراد که رژیم غذایی ضعیف با مقدار کافی آهن نیز مصرف می‌کنند، باز هم ممکن است به خاطر دلایل دیگر به این مشکل دچار شوند. در اینجا ما با رژیم غذایی حاوی آن کمک می کنیم تا درمان شوید.
به منظور حفظ سطح آهن در بدن، لازم است مقدار آهن جذب شده توسط بدن با مقدار آهن از دست رفته یا مصرف شده هماهنگی داشته باشد. در حقیقت آهن از طریق مدفوع، ادرار، پوست، تعریق، مو و ناخن دفع شده و مصرف می‌شود. در خانم‌ها، دفع آهن ممکن است در طول دوره یائسگی نیز اتفاق افتد. به همین خاطر خانم‌ها در طول این دوره نیاز به مصرف آهن بیشتر در رژیم غذایی خود دارند. به این ترتیب لازم است سطح آهن کافی در رژیم غذایی وجود داشته باشد تا به این ترتیب بتوان مقدار آهن بدن را در بلند مدت حفظ کرد. توجه داشته باشید در هنگام عدم وجود مقدار کافی آهن در رژیم غذایی، مقدار آهن بدن به تدریج کاهش یافته و با مصرف ذخایر آهن موجود در بدن، فرد با کم خونی ناشی از فقر آهن مواجه می‌شود.
متخصصان ما در کلینیک تغذیه و رژیم درمانی دکتر ابوالحسنی با بررسی وضعیت بیمار و ارائه رژیم غذایی مناسب به درمان کم خونی و اجتناب از تشدید شدن آن کمک کرده و به این ترتیب از ابتلا به بسیاری عوارض بعدی در این رابطه پیشگیری می‌نمایند. پل ارتباطی ما با شما، شماره‌های تماس 22569006 و 22779006 و برای ارتباط با تلگرام، واتساپ و منش مطب با شماره 09022569006 می‌باشد.
جدول محتوا
کم خونی چیست؟
کم‌خونی یا فقر آهن یک مشکل خونی بسیار رایج در بین افراد است. در حقیقت این مشکل در افرادی مشاهده می‌شود که بدن آن‌ها سلول‌های قرمز کمتر تولید می‌کند. عملکرد سلول‌های قرمز در ارتباط با اکسیژن‌رسانی به مغز و سایر اندام‌های بدن است. به خاطر فقر آهن، بدن نمی‌تواند به مقدار کافی هموگلوبین برای انتقال اکسیژن به اندام‌های مختلف تولید کند. و در نتیجه این وضعیت فرد با احساس خستگی و بی‌حوصلگی به صورت غیر عادی مواجه می‌شود.
دلایل کم‌خونی فقر آهن
کم خونی به خاطر فقر آهن به دلایل زیر ممکن است در افراد مشاهده شود:
مقدار کم مصرف آهن در وعده‌های غذایی:
افرادی که مقدار آهن موجود در رژیم غذایی آن‌ها کم است، به تدریج دچار کم خونی می‌شوند. منابع غنی از آهن شامل سبزیجات دارای برگ سبز، گوشت قرمز، شاهی و تره، خرما، و غذاهای فرآوری شده همچون آرد برنج و برخی از غلات صبحانه است. توجه داشته باشید تامین آهن مورد نیاز بدن از منابع غیر گیاهی بسیار بهتر از منابع گیاهی است. در حقیقت فقط 3 تا 5 درصد آهن از منابع گیاهی جذب شده و به منظور بهبود قابلیت جذب و تامین آهن برای افراد گیاهخوار، لازم است مقدار مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C در رژیم غذایی این افراد افزایش پیدا کند.
جذب نامناسب آهن:
بسیاری از شرایط مربوط به سلامتی فرد می‌تواند بر فرآیند جذب آهن در سیستم گوارش تاثیر داشته باشد. برای مثال التهاب مزمن سیستم گوارش تاثیر منفی بر شرایط جذب آهن توسط بدن دارد.
از دست دادن ناگهانی خون:
این شرایط در نتیجه خونریزی تصادفی در نتیجه ابتلا به بیماری‌های مزمن همچون سل، زخم معده یا مشکلات روده ایجاد می‌شود. در خانم‌ها در طول دوره قاعدگی و در زمان زایمان به دلیل اینکه مقداری زیادی خون از دست می دهند، باعث ابتلای فرد به کم خونی می شود.
افزایش نیاز بدن به آهن
نیاز بدن به آهن در طول دوره‌های خاص همچون زمان رشد افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب لازم است مقدار مصرف مواد غذایی حاوی آهن در رژیم غذایی در طول دوران کودکی، میانسالی، بارداری و شیردهی افزایش پیدا کند. تا با انجام این کار از ابتلا به کم خونی جلوگیری گردد.
جذب غیر کافی آهن:
این شرایط در زمان ابتلا به اسهال یا هنگام کاهش سطح ترشح اسید توسط معده یا ابتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی ایجاد می‌شود.
نکات مناسب برای کنترل کم‌خونی و افزایش سطح هموگلوبین خون
برخی از منابع غذایی و نکات مهم در درمان کم خونی که متخصص تغذیه به شما پیشنهاد خواهد کرد عبارت‌اند از:
انتخاب مواد غذایی حیوانی در رژیم غذایی
متخصص تغذیه می‌تواند اطلاعات لازم را درباره ابتلا به کم خونی فقر آهن یا کم خونی پرنیشیوز که در نتیجه فقر ویتامین 12B ایجاد می‌شود، در اختیار شما قرار دهد. ویتامین 12B می‌تواند به فعال شدن اسید فولیک یا ویتامین 9B در بدن کمک کند. در صورت دچار شدن به این مشکل، لازم است مواد غذایی غنی از آهن یا ویتامین 12B در رژیم غذایی انتخاب شوند. در حقیقت آهن در مواد غذایی حیوانی و گیاهی وجود داشته، اما آهن موجود در مواد غذایی حیوانی در مقایسه با منابع گیاهی بهتر توسط بدن جذب می‌شوند. به غیر از مواد غذایی غنی شده، ویتامین 12B فقط در مواد غذایی حیوانی وجود دارد. به این ترتیب لازم است بطور خاص مواد غذایی همچون ساردین، صدف خوراکی، حلزون دریایی، گوشت بره، و گوشت گاو و آهو به رژیم غذایی اضافه شود.
افزایش سطح جذب آهن با ویتامین C
با اضافه کردن مواد غذایی یا نوشیدنی‌های غنی از ویتامین C به مواد غذایی حاوی آهن می‌توان فرآیند جذب آهن از منابع حیوانی و گیاهی را افزایش داد. در اکثر موارد به این منظور می‌توان آب پرتقال یا آب لیمو به همراه رژیم غذایی مصرف کرد. اما به غیر از این موارد، امکان اضافه کردن بسیاری از مواد غذایی دیگر نیز به رژیم غذایی فرد به این منظور وجود دارد. برای شام، می‌توان سبزیجات دلخواه را با برش گوشت ترکیب کرده و یک غذای لذیذ آماده کرد. همچنین در صورت استفاده از گوشت گاو، می‌توان مقداری فلفل دلمه غنی از ویتامین C به غذای پخته شده اضافه نمود. علاوه بر این به جای روش سنتی خواباندن گوشت در آب نمک، سرکه یا ادویه، می‌توان از آب‌میوه‌های اسیدی همچون آ لیمو ترش و یا آب لیمو برای انجام این کار استفاده کرد.
مکمل‌های قابل مصرف به همراه مواد غذایی غنی شده
مواد غذایی غنی شده (به خصوص غلات گرم و سرد آماده برای مصرف) می‌توانند به تامین مواد مغذی مورد نیاز در رژیم غذایی فرد کمک کنند.و به این ترتیب فرد می‌تواند تا 25 درصد غلات صبحانه خود را به همراه این ماده مصرف کند. و به این ترتیب آهن و اسید فولیک روزانه مورد نیاز برای بدن خود را تامین کند.
مواد غذایی غنی از اسید فولیک
اسید فولیک یک نوع ویتامین B کمپلکس است که برای تولید اجزای تشکیل دهنده هموگلوبین همچون سلول‌های سفید خون لازم و ضروری است. در حقیقت فقدان اسید فولیک یکی از دلایل اصلی ابتلا به فقر آهن است. علت معمول ایجاد این شرایط عدم مصرف مقدار کافی مواد غذایی حاوی اسید فولیک است. به هر حال این مشکل به سادگی از طریق مصرف قرص‌های اسید فولیک قابل درمان است. علاوه بر این خانم‌های باردار می‌بایست اسید فولیک اضافی، به منظور کمک به پیشگیری از بیماری اسپاینا بیفیدا (مهره شکاف دار) و سایر مشکلات احتمالی برای کودک مصرف کنند.
فولیک اسید یک نوع ویتامین است که برای تولید سلول‌های جدید در بدن شامل سلول‌های قرمز خون لازم و ضروری می‌باشد. بدن نمی‌تواند به صورت عادی مقدار زیادی از این ویتامین را ذخیره نماید. و به همین خاطر لازم است منابع تازه برای حفظ سطح مناسب این ویتامین در بدن مصرف شود. توجه داشته باشید یک رژیم غذایی متوازن به صورت عادی حاوی مقدار کافی اسید فولیک است. به هر حال، فقر اسید فولیک در بدن می‌تواند باعث ابتلا به کم خونی و گاهی اوقات سایر مشکلات احتمالی برای فرد شود.
سایر نکات قابل توجه در ارتباط با رژیم درمانی مناسب برای کم خونی و فقر آهن
- مصرف برخی مواد غذایی می‌تواند در فرآیند جذب آهن اختلال ایجاد کند. برای مثال در این زمینه می‌توان از چای، قهوه، نوشابه، و مواد غذایی غنی از کلسیم همچون شیر و لبنیات نام برد. بنابراین، لازم است از مصرف این مواد غذایی به همراه مواد غنی از آهن خودداری شود.
- مواد غذایی غنی از اگزالیک اسید نیز می‌تواند باعث ایجاد اختلال در فرآیند جذب آهن توسط بدن شود. به همین خاطر لازم است افراد مبتلا به فقر آهن از مصرف این مواد غذایی تا حد امکان اجتناب نمایند.
- کم‌خونی همچنین می‌تواند به خاطر فقر مواد مغذی همچون مس، پروتئین، انرژی، ویتامین 6B و ویتامین E ایجاد شود. بنابراین لازم است فرد در ارتباط با مصرف وعده‌های غذایی مغذی و متعادل در هنگام ابتلا به کم خونی اطمینان حاصل کند.
سوالات متداول
برنامه غذایی برای کم خونی فقر آهن باید شامل غذاهای غنی از آهن هِم و غیرهم باشد، مانند گوشت، مرغ، غذاهای دریایی، لوبیا و سبزیجات سبز و برگدار. همچنین شامل غذاهایی می شود که جذب آهن را بهبود می بخشد و از غذاهایی که ممکن است در این فرآیند اختلال ایجاد کنند اجتناب می کند
اگر کم خونی ناشی از فقر آهن شدید باشد، ممکن است نیاز به تزریق داخل وریدی آهن داشته باشید یا برای کمک به جایگزینی سریع آهن و هموگلوبین، نیاز به تزریق خون داشته باشید.
آهن رژیمی در غذاهای حیوانی و گیاهی یافت می شود. کمبود آهن را می توان با افزودن غذاهای غنی از آهن به رژیم غذایی درمان کرد. کمبود آهن زمانی است که ذخایر آهن بدن شما خیلی کم است. علل شایع عبارتند از دریافت نکردن آهن کافی در رژیم غذایی، از دست دادن خون مزمن، بارداری و ورزش شدید.
غذاهای لبنی و غذاهای غنی از تانن (مانند قهوه، چای و شکلات) باید محدود شوند زیرا می توانند در جذب آهن اختلال ایجاد کنند.
گوشت قرمز، و مرغ.
غذای دریایی.
لوبیا.
سبزیجات با برگ سبز تیره مانند اسفناج.
میوه های خشک مانند کشمش و زردآلو.
غلات، نان و پاستا غنی شده با آهن.
نخود فرنگی
غلات غنی از آهن و غلات غنی شده زیر گزینه های خوبی برای کم خونی هستند:
نان آرد کامل نان سبوس دار نانی که با آرد سبوس نگرفته پخته باشند.
محصولات گندم.
نان سفید و پاستا غنی شده.
غلات سبوس.
غلات جو دوسر.
ارد ذرت.
نان چاودار.
