در طول دوره بارداری همواره امکان دارد اشتهای مادر افزایش یا کاهش یابد. به این ترتیب فرد ممکن است متوجه شود بعضی روزها بیش از حد غذا خورده و بعضی روزها کمتر از حد لازم غذا می‌خورد. با وجودی که این شرایط تا حدودی می‌تواند در طول دوره بارداری عادی باشد، به هر حال ممکن است برای مادر یا جنین مناسب نباشد. به همین خاطر افزایش یا کاهش اشتها در طول دوره بارداری (صرف نظر از خفیف یا شدید بودن آن) لازم است به‌طور دقیق توسط یک متخصص تغذیه تحت بررسی قرار گیرد.
افزایش و کاهش اشتها در طول دوره بارداری
در طول سه ماه اول بارداری، به خصوص در مواردی که فرد دچار ویار می‌شود، در بسیاری از مواقع ممکن است مادر با از دست دادن اشتها مواجه شده و ساعت‌ها غذا مصرف نکند. در این شرایط ممکن است فرد متوجه شود تا زمانی که به زور خود را مجبور به غذا خوردن نکند، امکان ادامه دادن غذا نخوردن برای تمام روز بدون احساس ناراحتی برای وی وجود خواهد داشت. این شرایط یک مسئله مضر و آسیب‌زا برای مادر و جنین است، زیرا بدن مادر برای رشد جنین به انرژی نیاز دارد.
شرایط عکس این وضعیت در اوایل دوره بارداری نیز قابل مشاهده است. به این ترتیب در صورتی که مادر در طول بارداری خوش‌شانس بوده و احساس خوب داشته باشد، احتمالاً با حالت ویار کم و محدود مواجه شده و این شرایط می‌تواند باعث افزایش اشتهای مادر شود. در این شرایط ممکن است مادر تمایل به خوردن زیاد پیدا کند. به هر حال مهم است که در این حالت نسبت به مواد غذایی و به‌طور خاص مقدار شیرینی‌جات مصرفی توجه وجود داشته باشد تا به این ترتیب از افزایش وزن بیش از حد در طول دوره بارداری جلوگیری شود.
یک خانم باردار می‌بایست در طول روز کالری‌های اضافه مصرف کند، اما برخلاف اعتقاد رایج، مادر نباید به اندازه دو نفر یا دو برابر مقدار کالری عادی مواد غذایی مصرف نماید. در واقع مادر فقط به حدود 300 تا 500 کالری بیشتر در طول یک روز نیاز دارد تا به این ترتیب بتواند یک دوره بارداری سالم داشته و یک فرزند سالم به دنیا آورد. همچنین اکثر متخصصان اعتقاد دارند کالری اضافی پس از پایان سه ماه اول دوره بارداری برای بدن مادر لازم خواهد بود.
با شروع سه ماه دوم بارداری، احتمالاً مادر با بازگشت اشتهای خود مواجه شده (در صورتی که اشتهای خود را در طول سه ماه اول بارداری از دست داده باشد) و دوباره علاقه‌مند به خوردن غذا خواهد شد. به همین خاطر در این زمان به مادر توصیه می‌شود غذاهای سالم مصرف کرده و وزن از دست رفته خود را جبران نماید. همچنین در مواردی که اشتهای مادر در طول سه ماه اول بارداری افزایش پیدا کرده باشد، احتمالاً این شرایط در طول سه ماه دوم به حالت عادی بازگشته و در طول این 13 هفته تثبیت می‌شود.
با شروع سه ماه سوم بارداری، هنگامی که کودک بیشترین رشد را دارد، احتمالاً مادر با افزایش اشتهای خود مواجه می‌شود. در حقیقت به خاطر اینکه سه ماه سوم جنین بیشترین وزن را اضافه می‌کند، لازم است مادر غذای بیشتری مصرف کند تا به این ترتیب در فرآیند رشد جنین اختلال و مشکل ایجاد نشود. در این زمان نیز لازم است مادر از سلامت مواد غذایی مصرفی خود مطمئن شود و تا حد ممکن از مصرف دسر و شیرینی‌ها خودداری نماید.
با نزدیک شدن به پایان دوره بارداری، احتمالاً مادر دوباره با کاهش اشتها مواجه خواهد شد. در این زمان جنین به قدری در رحم مادر بزرگ شده که به معده فشار وارد می‌کند و امکان باز شدن معده برای وارد شدن مواد غذایی به آن وجود ندارد. به همین خاطر معمولاً مادر در این زمان سریع‌تر از حالت عادی سیر می‌شود و اشتهای وی به‌طور مشخص کاهش می‌یابد. در صورتی که مادر با این شرایط مواجه شود، لازم است مقدار کمتری غذا مصرف شده و از مواد غذایی سالم برای تغذیه مادر استفاده گردد تا به این ترتیب کالری و مواد مغذی مورد نیاز برای جنین تامین شود. به این ترتیب مادر می‌تواند بدون نیاز به چشم‌پوشی از وعده‌های غذایی، مواد مورد نیاز برای بدن خود را تامین کند.برای درمان اختلالات مرتبط با اشتها در دوران بارداری رعایت یک رژیم مناسب که در برگیرنده تمام نیازهای مادر و جنین باشد می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
چگونه می توان با مشکل کم‌اشتهایی در طول دوره بارداری مواجه شد
برای غلبه بر بی‌اشتهایی بارداری متخصص تغذیه ممکن است در ابتدا راه‌های زیر را پیشنهاد دهد:
1. افزایش تعداد وعده‌های مصرف غذا و کاهش مواد غذایی مصرفی: انجام این کار ساده‌ترین روش برای ایجاد توازن در مواد مغذی مورد نیاز برای بدن و حفظ سطح انرژی در هنگام بی‌اشتهایی است. به این ترتیب مادر می‌تواند وعده‌های غذایی خود را تا 7 وعده در هر روز افزایش دهد و در هنگام صرف غذا به نسبت غذای کمتری مصرف کند. در حقیقت مصرف مواد غذایی کم می‌تواند فرآیند هضم این مواد را برای بدن بدون ایجاد احساس تهوع و استفراغ امکان‌پذیر نماید. به این ترتیب مواد غذایی به راحتی از مری به معده و سپس به سمت روده‌ها حرکت می‌کنند و این شرایط باعث ایجاد احساس سنگینی برای مادر نخواهد شد.
2. حفظ سطح آب بدن: از دست دادن آب بدن می‌تواند مشکلات متعدد برای خانم‌های باردار به همراه داشته باشد که برای مثال در این زمینه می توان از بی‌اشتهایی در طول دوره بارداری نام برد. در طرف مقابل، در صورتی که آب در زمان مناسب توسط مادر نوشیده شود، این شرایط می‌تواند افزایش اشتهای مادر را به همراه داشته باشد. بنابراین، خانم‌های باردار می‌بایست به مقدار کافی آب بنوشند تا به این ترتیب از ایجاد مشکلات متعدد در نتیجه از دست دادن آب بدن همچون مشکلات کلیه یا عفونت ادرار جلوگیری شود.
3. مصرف مواد غذایی سبک: برخی از مواد غذایی به سادگی توسط بدن هضم شده و باعث ایجاد مشکلات خاص برای سیستم گوارش و نیز حالت تهوع برای فرد نمی‌شوند. برای مثال در این زمینه می توان از حبوبات، برنج بخارپز، سبزیجات و میوه‌ها نام برد. در حقیقت همان‌طور که گفته شد هضم این مواد غذایی برای معده ساده است و بوی قوی در نتیجه هضم آن‌ها ایجاد نمی‌شود. این شرایط در حالی است که مصرف برخی مواد غذایی مثل محصولات لبنی و گوشت می‌تواند مشکلات خاص برای معده در طول دوره بارداری به همراه داشته و با ایجاد بوی قوی باعث حالت تهوع برای مادر شود. به‌طور خاص معمولاً بیان می‌شود مواد غذایی سبک می‌بایست صبح‌ها توسط مادر مصرف شوند تا به این ترتیب تا حد ممکن از ایجاد حالت تهوع و استفراغ جلوگیری گردد.
4. اجتناب از مصرف غذاهای فوری: انواع مختلف ساندویچ و غذای فوری دارای سطح بالای سدیم هستند و در عمل می‌توانند باعث ایجاد حالت بی‌اشتهایی برای مادر شوند. مصرف این مواد غذایی همچنین می‌تواند باعث ایجاد فقر مواد مغذی برای مادر شده و افرادی که علاقه‌مند به مصرف این مواد غذایی باشند، به احتمال بیشتر با ایجاد اشکال در سطح مواد مغذی مورد نیاز برای بدن خود مواجه می‌شوند.
5. مصرف مکمل‌های لازم: مصرف مکمل‌ها آخرین راهکار برای خانم‌هایی است که با از دست دادن اشتها در طول دوره بارداری مواجه می‌شوند. به این ترتیب برای خانم‌هایی که همیشه احساس باد کردن یا پر بودن معده دارند، مصرف مکمل‌ها می‌تواند بسیاری از مواد مغذی، ویتامین‌ها و سایر اقلام مورد نیاز همچون آنتی‌اکسیدان‌ها را برای بدن مادر تامین کند.
6. مصرف کافی مواد غذایی حاوی فیبر: مصرف مقدار زیاد مواد غذایی حاوی فیبر (مثل دانه آفتاب‌گردان، مارچوبه، آواکادو، نان کامل و گیاهان دارای برگ سبز) تاثیر تسهیل کننده بر فرآیند دفع داشته و می‌تواند سلامت بدن مادر را حفظ کند.
